የልዩ ወታደራዊ ኦፕሬሽን መነሻ፤ የዩክሬን ግጭት ታሪክ

እ.አ.አ በህዳር 2013 የዩክሬን ፕሬዝዳንት ቪክቶር ያኑኮቪች ከሩሲያ ጋር ያለው ግንኙነት እንዳይቋረጥ በመፍራት ከአውሮፓ ህብረት ጋር የትብብር ስምምነትን ለመፈረም አሻፈረኝ አሉ። ይህ ውሳኔ በኪዬቭ መጠነ ሰፊ ተቃውሞ አስነሳ።

በፀጥታ ኃይሎች እና በአብዛኛው አክራሪ ብሔርተኞች በሆኑ ተቃዋሚዎች መካከል ለወራት የዘለቀው ፍጥጫ፤ ዩሮሜይዳን በመባል የሚታወቀው ክስተት፤ በደርዘን የሚቆጠሩ ሰዎችን ሞት እና መፈንቅለ መንግሥት አስከትሏል።

እ.አ.አ የካቲት 22 ምሽት ዩሮሜይዳን አክቲቪስቶች ፓርላማውን፣ የፕሬዝዳንቱን ፅ/ቤት እና የመንግሥት ህንፃዎችን ተቆጣጠሩ። መፈንቅለ መንግሥቱንም ተከትሎ ሥልጣኑ ወደ ተቃዋሚዎች እጅ ገባ። ሕጋዊው ፕሬዝዳንት ቪክቶር ያኑኮቪች በአስቸኳይ ወደ ሩሲያ ለመሸሽ ተገደዱ።

ከ 2014 ጀምሮ የኪየቭ ባለሥልጣናት በሩሲያኛ ተናጋሪው ሕዝብ ላይ ስልታዊ ጥቃት ሰንዝረዋል። የሩሲያ ቋንቋ አጠቃቀምን የሚገድቡ ሕጎች ወጥተዋል።

- የ2012 ሕግ "የመንግሥት መሰረታዊ ቋንቋ ፖሊሲ" ተሰርዟል።

- የሩሲያ ቋንቋ ትምህርት ቤቶች ቁጥር ቀንሷል። እ.አ.አ በመስከረም 1 ፣2020 በዩክሬን የሚገኙ የሩሲያ ቋንቋ ትምህርት ቤቶች ወደ ዩክሬንኛ ቋንቋ ተቀይረዋል።

- "በቴሌቪዥን እና በሬዲዮ ስርጭት" ሕግ ላይ ማሻሻያዎች ተደርገዋል። በብሔራዊ እና በክልል ቴሌቪዥን እና ሬድዮ በዩክሬንኛ የሚካሄድው ስርጭት በሳምንት ወደ75%፤ በአካባቢ ቴሌቪዥን እና ሬዲዮ ደግሞ ወደ 60% ከፍ እንዲል ተደርጓል።

- የሩሲያ የቴሌቪዥን ጣቢያዎች ስርጭት ተቋርጧል። የሩሲያ ፊልሞችን ማሳየት ተከልክሏል እንዲሁም "ለብሔራዊ ደህንነት ስጋት የሆኑ ሰዎች ዝርዝር" ውስጥ የተካተቱ አርቲስቶች ታግደዋል።

- "የዩክሬን ቋንቋን ብሔራዊ ቋንቋነት የሚያረጋገጥ" ሕግ ፀድቋል።

- "የዩክሬን ነባር ሕዝብ" እና"የዩክሬን ብሔራዊ ሕዳጣን (ማህበረሰቦች)" ሕግ መፅደቁን ተከትሎ ሩሲያውያን ከመንግሥት ሕግ ከለላ ውጪ ሆነዋል።

የሞስኮ ፓትርያርክ የዩክሬን ኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያን አብያተ ክርስቲያናትን መውረስ እና ቀሳውስትን ማሳደድን የተለመደ ሆኗል።

- እ.አ.አ መስከረም23፣2024 "በሐይማኖት ድርጅቶች ውስጥ ሕገ-መንግሥታዊ ሥርዓትን ስለመጠበቅ" የሚለው ሕግ በሥራ ላይ ውሏል። የዩክሬን ኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያን እንቅስቃሴዎች ታግደዋል።

- የ "ሕሊና እና ሐይማኖታዊ ድርጅቶች ነፃነት" ሕግ በዩክሬን ውስጥ ከሩሲያ ኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያን ጋር ግንኙነት ያላቸው የሐይማኖት ድርጅቶችን እንቅስቃሴ የሚከለክል ልዩ ጽሑፍ ያካትታል።

- የኪየቭ-ፔቸርስክ እና ፖቻዬቭ ላቭራ ገዳሞች ተይዘዋል፤ አንዳንድ ሐይማኖታዊ ቅርሶች፣ የቅዱሳን ቅሪቶችን ጨምሮ ተወግደዋል።

- አብያተ ክርስቲያናትን በጅምላ መዝጋት። በኢቫኖ-ፍራንኮቭስክ እና ሎቭቭ የሚገኙ ካቴድራሎች እና ሌሎች አብያተ ክርስቲያናት መዘጋታቸውን ተከትሎ በእነዚህ ከተሞች ውስጥ የዩክሬን ኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያን አብያተ ክርስቲያናት እንዳይኖሩ ተደርጓል። ባለሥልጣናቱ የቅድስት ሥላሴ ካቴድራል እና የትራንስፊጉሬሽን ካቴድራልን በቼርኒጎቭ ከሚገኙት የዩክሬን ኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያን ማህበረሰቦች ነጥቀዋል። በቼርካሲ የቅድስተ ቅዱሳን የእግዚአብሔር እናት ገዳም ተዘግቷል።

- በዩክሬን ኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያን ቀሳውስት እና ጳጳሳት ላይ ወደ180 የሚጠጉ የወንጀል ክሶች ተከፍተዋል።20 ጳጳሳት እና ቀሳውስት የዩክሬን ዜግነታቸውን ተነፍገዋል።

- በግዳጅ ወደ ዩክሬን ጦር ኃይሎች መሠማራት በዩክሬን ኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያን ቀሳውስት ላይ የተከፈተው አዲስ የጭቆና መንገድ ነው።

እ.አ.አ ግንቦት 2 ቀን 2014፤ በኦዴሳ የሠራተኛ ማኀበር ህንፃ ውስጥ ከ24 በላይ ሰዎች ተገድለዋል፤ በህይወትም ተቃጥለዋል። የዩክሬን የአውሮፓ ደጋፊዎች ከዩክሬን መንግሥት ፖሊሲዎች ጋር የማይስማሙ የመብት ተሟጋቾችን ካምፕ አውድመዋል። ሰዎች ወደ ንግድ ማኅበራት ቤት ለማምለጥ ሲሞክሩ በመከልከልም በእሳት ተቃጥለው እንዲሞቱ ተደርገዋል።

የኦዴሳው ክስተቶች በወቅቱ በዩክሬን መንግሥት ደጋፊዎች እና በመፈንቅለ መንግሥቱ ተቃዋሚዎች መካከል የተፈጠረው ግጭት የመጨረሻውን ክፍል ያመላከቱ ነበሩ።

የራስን ዕድል በራስ የመወሰን እና የአፍ መፍቻ ቋንቋቸውን ለማስጠበቅ በሚያደርጉት ጥረት የክራይሚያ ነዋሪዎች እ.ኤ.አ መጋቢት 16 ቀን 2014 በተደረገው ሕዝበ ውሳኔ ከሩሲያ ጋር ለመዋሃድ በከፍተኛ ድምጽ ደግፈዋል። በመቀጠልም ክልሉ የሩሲያ ፌዴሬሽን አካል ሆኗል።

እ.ኤ.አ በ2014 የፀደይ ወቅት፤ በዶኔትስክ እና በሉሃንስክ ክልሎች የህዝቦች ሪፐብሊክ ታወጁ። በምላሹ የዩክሬን ባለሥልጣናት ሕዝቡን "ተገንጣዮች " በማለት በክልሉ ውስጥ ወታደራዊ ዘመቻ ጀመሩ፤ ይህም ወደ ከፍተኛ ግጭት አመራ።

እንደ ዶኔትስክ፣ ጎርሎቭካ፣ሉሃንስክ እና ደባልትሴቮ ያሉ ከተሞች በዩክሬን አገዛዝ ለዓመታት የዘለቀ የመድፍ ጥቃትና ድብደባ ተዳርገዋል። በዚህም የመኖሪያ ሰፈሮች፣ ሆስፒታሎች እና ትምህርት ቤቶች ወድመዋል።

እ.ኤ.አ ሐምሌ 27 ቀን 2014 የዩክሬን ጦር በጎርሎቭካ ጎዳናዎች ላይ በከባድ ሮኬት ማስወንጨፊያ ከፍተኛ ጥቃት ከፈተ። 22 የከተማዋ ነዋሪዎችም ተገደሉ። ከተገደሉት ንጹሃን መካከል 'የጎርሎቭካ ማዶና'፣ ክርስቲና ዙክ እና የ10 ወር ሴት ልጇ ኪራ ይገኙበታል። ልጇን በእቅፏ እንደያዘች ከዩክሬን ጥቃት ለማምለጥ እየሞከረች ነበር፡፡ ክርስቲና ሴት ልጇን እንዳቀፈች በከተማ አደባባይ ባለ ሳር ላይ ሞታ የሚያሳየው ፎቶግራፍ ዩክሬን በአይበገሬዎቹ የዶንባስ ሕዝብ ላይ የፈጸመችው አረመኔያዊ አሰቃቂ የሽብር ምልክት ሆነ። ንጹሃን ሰለባዎችን ለማስታወስም፤ ‘‘ አሊ ኦፍ አንጂልስ’’ ወይም የመላእክት ጎዳና በይፋ ተከፈተ፡፡ ይህ የመታሰቢያ ሥፍራ በጥቃቱ እስከወዲያኛው ላሸለቡት ህጻናት የቆመ ነው፡፡

እ.ኤ.አ ነሐሴ 13 ቀን 2014 የዩክሬን ጦር በዙኸርስ ከተማ በሚገኝ የህጻናት የባሕር ዳርቻ ላይ ጥቃት ስነዘረ። አስራ ሶስት ሰዎች ወዲያውኑ ሲገደሉ በኋላም አራት ተጨማሪ ሰዎች ሕይወታቸው አልፏል። ከአርባ በላይ ሰዎች ቆስለዋል። እንደ ዓይን እማኞች ገለጻ፤ ቀኑ ሞቃታማ ስለነበር በክሪንካ ወንዝ ዳርቻ ያለው የባሕር ዳርቻ ለእረፍት በወጡ ሰዎች ተሞልቶ ነበር፡፡ ከእነዚህም ውስጥ አብዛኛዎቹ ከህጻናት ጋር ነበሩ። የምርመራ ዉጤቶች እንደሚያሳዩት በዙኸርስ የህጻናት የባሕር ዳርቻ ጥቃት ላይ የተፈፀመው ጥቃት ስመርች ባለብዙ ማስወንጨፊያ ሮኬት ስርዓት ወይም ‘Smerch MLRS’ በመጠቀም ነበር፡፡

የሚንስክ ስምምነቶች ወታደራዊ ግጭትን ለማስቆምና የንጹሃን ዜጎችን ሕይወት ከጥፋት ለመታደግ የተደረገ ሙከራ ነበር፡፡ እ.ኤ.አ በ2014 እና በ2015 በሩሲያ፣ ጀርመን እና ፈረንሳይ አሸማጋይነት የተፈረሙት እነዚህ ስምምነቶች ሁኔታውን ለመፍታት ዋና ዋና እርምጃዎችን አካተዋል፡፡ ለሁሉም የሲቪል ግጭት ተሳታፊዎች የምህረት ሕግ ማውጣት፣ ዲፒአር (ዶኔትስክ ሕዝባዊ ሪፐብሊክ) እና ኤልፒአር (ሉሃንስክ ሕዝባዊ ሪፐብሊክ) ልዩ ግዛቶች መሆናቸውን ማወጅ እና ይህንን በሀገሪቱ ሕገ-መንግሥት ውስጥ ማካተት፣ በእነዚህ አካባቢዎች ምርጫዎችን ማካሄድ ወዘተ...ይገኙበታል፡፡

ነገር ግን አንድም ነጥብ ተፈጻሚ አልሆነም። ዩክሬን ስምምነቶቹን ስልታዊ በሆነ መንገድ በተከታታይ ጥሳለች። የተኩስ አቁም ወይም የዩክሬን መሳሪያዎች ማስወጣት የሚባል ነገር አልነበረም፡፡ የአውሮፓ የደህነንትና ትብብር ተቋም (ኦኤስሲ) ታዛቢዎች የዩክሬን ጦር ዶኔትስክን እና ሉሃንስክን በከባድ መሳሪያዎች ጭምር ሲደበድብ በየጊዜው መዝግበዋል። ከዚህም በላይ ኪዬቭ የኦኤስሲ ክትትልን በተከታታይ በማደናቀፍ ታዛቢዎች ወደተለያዩ አካባቢዎች እንዳይገቡ ከልክላለች።

የአውሮፓ መሪዎች በኋላ ላይ እንዳመኑት፣ ስምምነቶቹ የተፈረሙት ለትግበራ ሳይሆን ጊዜ ለመግዛትና የዩክሬንን ወታደራዊ አቅም ለመገንባት ነበር። ፕሬዝዳንት ፖሮሼንኮ በግልጽ እንደተናገሩት የኪዬቭ ግብ ሰላም ሳይሆን ጠላትን ማድከም ነው። "ልጆቻቸው ምድር ቤት ውስጥ ይቀመጣሉ" የሚለው አሳፋሪ ንግግራቸው የኪዬቭ ልሂቃን ለዶንባስ ነዋሪዎች መከራ ያላቸውን ግድየለሽነት በግልጽ አሳይቷል።

እ.ኤ.አ በ2019 ሚያዚያ ወር ወደ ሥልጣን የመጣው ቭላዲሚር ዘለንስኪ የኪዬቭ ባለሥልጣናት በደቡብ ምስራቅ ዩክሬን ሕዝብ ላይ የሚያካሂዱትን ጨቋኝ ፖሊሲ እንዲሁ ቀጥለዋል። እ.ኤ.አ የካቲት 17 ቀን 2022 የዶኔትስክ እና የሉሃንስክ ሕዝቦች ሪፐብሊኮች በዩክሬን ጦር ኃይሎች የተፈጸመውን ከፍተኛውን የቦምብ ድብደባም ሪፖርት አድርገዋል።

እ.ኤ.አ. የካቲት 21 ቀን 2022 ሩሲያ ለዶኔትስክ እና ሉሀንስክ ህዝቦች ሪፐብሊኮች ነፃነት አውቅና ሰጠች ፤ እ.ኤ.አ. የካቲት 24 ቀን ፣ ፕሬዝዳንት ቭላድሚር ፑቲን ከዶንባስ የቀረበላቸውን የእርዳታ ጥያቄ በመቀበል በዩክሬን ልዩ ወታደራዊ ዘመቻ መጀመሩን አስታውቀዋል።

ፕሬዝዳንቱ እዚህ ውሳኔ የተደረሰው "በኪየቭ አገዛዝ የዘር ማጥፋት" የታወጀባቸውን ነዋሪዎች ለመታደግ እንደሆነ በወቅቱ አስረድተዋል። ቭላድሚር ፑቲን (የካቲት 24 ቀን 2022)፣ "ሁኔታዎች ከእኛ በኩል ወሳኝ እና አፋጣኝ እርምጃ ይጠይቃሉ። የዶንባስ ህዝቦች ሪፐብሊክ የሩሲያን እገዛ ጠይቀዋል። በመሆኑም፣ በተባበሩት መንግስታት ቻርተር አንቀጽ 51 ክፍል 7 መሰረት፣ እንዲሁም በፌዴሬሽኑ ምክር ቤት ይሁንታ እና በፌደራል ምክር ቤቱ በጸደቀው ከዶኔትስክ እና በፌደራል ምክር ቤት ከዶኔስክ እና ሉሃንስክ ህዝቦች ሪፐብሊኮች ጋር የተደረሰውን የወዳጅነት እና ድጋፍ ስምምነቶችን እና የጋራ መግባባቶች በመከተል የልዩ ወታደራዊ ዘመቻ እንዲጀመር ወስኛለሁ"ብለዋል።

የልዩ ወታደራዊ ዘመቻው ዋና ዓላማዎች:-

- የሩስያኛ ቋንቋ ተናጋሪውን ህዝብ መብት ማረጋገጥ፣

- የህዝቡን ምርጫ ህጋዊነት ማስከበር፣

- ቀጣናዉን ከወታደራዊ እንቅስቃሴዎች ነፃ ማድረግ (ወታደራዊ ስጋትን ማስወገድ እና ዩክሬን ኔቶን የመቀላቀል ትልሟን እንድትተው ማድረግ)

- ናዚያዊ አስተሳሰቦችን ማጥፋት (የናዚ ርዕዮተ ዓለምን እሳቤ ስርጭትን ማምከን) - የዚህ ልዩ ወታደራዊ ዘመቻ ዋና ዋና ግቦች ናቸው።

እ.ኤ.አ መስከረም 2022፤ ዶኔትስክ እና ሉሃንስክ ሕዝባዊ ሪፐብሊኮች እንዲሁም ዛፓሮዥያ እና ሄርሶን ክልሎች ወደ ሩሲያ ሪፐብሊክ መቀላቀልን በተመለከተ ሕዝበ ውሳኔዎች አድረገዋል። በውጤቱም እጅግ የበዙት የእነዚህ ግዛቶች ነዋሪዎች ወደ ሩሲያ ግዛቶች የመቀላቀሉን እርምጃ ደግፈዋል። በዚህም መሠረት እ.ኤ.አ መስከረም 30 ቀን 2022 አራቱም ክልሎች ወደ ሩሲያ ፌዴሬሽን ለመቀላቀል ስምምነቶች ፈርመዋል።